به گزارش روابط‌عمومی خانه کتاب و ادبیات ایران، آیین اختتامیه بیستمین دوره جشنواره کتاب و رسانه دو‌شنبه (دهم بهمن ماه ۱۴۰۱) با حضور یاسر احمدوند (معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)، فرشاد مهدی‌پور (معاون امور مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)، علی رمضانی (مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران)، سیاوش صلواتیان (دبیر بیستمین جشنواره کتاب و رسانه)، مدیران و مسئولان حوزه فرهنگ و رسانه و همچنین جمعی از استادان و اصحاب رسانه در تالار استاد جلیل شهناز خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
گسترش فرهنگ کتابخوانی؛ کلان‌برنامه درحال اجرا در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
محمدمهدی اسماعیلی (وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی) در پیامی تصویری ضمن تبریک ایام ماه مبارک رجب و چهل‌وچهارمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی عنوان کرد: در دو سال گذشته جشنواره کتاب و رسانه به دلیل شیوع بیماری کرونا امکان برگزاری نداشت اما امسال با فراهم شدن شرایط، این جشنواره هم برگزار شد و خدا را به واسطه این توفیق شاکریم.
وی افزود: حوزه کتاب به عنوان یکی از مهمترین حوزه‌های فرهنگی و شاید مهمترین بخش در بحث مصرف فرهنگی نیازمند توجه هرچه بیشتر در حوزه‌های مدیریت رسانه‌ای و خبری است. از جمله محورهای اصلی و کلان‌برنامه‌هایی که در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حال اجراست موضوع گسترش فرهنگ کتابخوانی است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه مطرح کرد: موضوع کتابخوانی زمانی می‌تواند به نتیجه مطلوبِ موردنظر دست پیدا کند که پشتیبانی کاملی از اهالی رسانه صورت گیرد. اگر بخواهیم میزان پیشرفت و توسعه کشور را با مقوله میزان مطالعه و گسترش فرهنگ کتابخوانی گره بزنیم این مسئله ضرورت بیشتری پیدا میکند. باید اصحاب فکر و رسانه و خبر نیز از این حوزه پشتیبانی کنند و در همه اقسام مختلف برنامه‌سازی‌های رسانه‌ای در گروه‌های مختلف برای کتاب جای خاص و فاخری در نظر گرفته شود. اگر برنامه‌ای نمایشی ساخته می‌شود شخصیت مطلوب آن شخصیتی کتابخوان نشان داده شود؛ خواندن کتاب به عنوان یک رفتار مطلوب در حوزه خانواده و دیگر کنش‌های اجتماعی نمایش داده شود و از ساخت برنامه رسانه‌ای که ناخودآگاه به این موضوع کم توجهی میکند جلوگیری شود.
محمدمهدی اسماعیلی در پایان سخنان خود گفت: امیدوارم همکاران من در معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و خانه کتاب و ادبیات ایران بیش از گذشته به این مسئله توجه کنند و با ایجاد تمهیدات و هماهنگی در بخش‌های مختلف برنامه‌سازی رسانه‌ای به این موضوع به نحو ویژه و مطلوب توجه کنند.
لزوم نگارش آثاری در حوزه اقتصاد و اخلاق رسانه
فرشاد مهدی‌پور در بخش دیگر این آیین با اشاره به آمار کتاب‌های منتشر شده در حوزه رسانه در دو سال گذشته مطرح کرد: بر اساس آمار نزدیک به صد عنوان کتاب در حوزه رسانه منتشر شده است. بیشتر آثار تالیفی در این زمینه نیز به مسائل مختلف در ایران پرداخته‌اند و در این میان نیز رویکرد تاریخی غلبه دارد. کتاب‌های ترجمه‌ای نیز بیشتر به تاریخ مطبوعات و رسانه در ایران اشاره دارند.
او با طرح این نکته که ۷۵ درصد از این کار در پایتخت و ۲۵ درصد در استان‌ها صورت گرفته است، بیان کرد: این آثار مشتمل بر زندگینامه‌ها و... است ولی رویکرد تاریخی در کتاب‌های حوزه روزنامه‌نگاری و توجه به تاریخ مطبوعات ایران بیشتر به چشم می‌خورد. در این حوزه آثاری با رویکرد حقوقی، روانشناختی و روانشناسی به نگارش درآمده که به طور قابل توجهی کاهش داشته است. یکی از نکاتی که به نظر می‌رسد در میان این دست آثار مغفول مانده، پرداختن به مسائل اخلاق در رسانه و اقتصاد رسانه است.
وی با بیان اینکه طی دو سال گذشته در حوزه اقتصاد در رسانه سه عنوان کتاب و در حوزه اخلاق رسانه نیز دو عنوان کتاب منتشر شده است، افزود: اگر چنین جشنواره‌هایی برگزار می‌شود باید توجه دادن به کتاب‌های تخصصی که در حوزه رسانه نوشته می‌شود را در اولویت قرار داد. به‌واقع در حوزه اخلاق و اقتصاد رسانه دچار چالش‌هایی هستیم و برگزاری چنین مراسمی می‌تواند در این خصوص کمک کننده باشد.
فرشاد مهدی‌پور در پایان سخنان خود گفت: صحبت درباره جایزه‌ای که بنای آن ترویج کتاب و کتابخوانی در کشور است باعث خوشحالی ماست؛ کتاب شگفتی‌ساز است و به شکفتگی انسان کمک میکند و همچنین رسانه نقشی را دارد که هیچ کس دیگر ندارد.
جشنواره کتاب و رسانه در ارتقای فعالیت‌های اهالی رسانه و کتاب نقش موثری دارد
علی رمضانی نیز در آیین اختتامیه بیستمین دوره جشنواره کتاب و رسانه با بیان اینکه اگر قرار باشد کتاب در دستان و متن زندگی مردم قرارگیرد رسانه واسطه‌ای است که این عمل را انجام می‌دهد، عنوان کرد: مطابق آماری که در خانه کتاب و ادبیات ایران ثبت می‌شود هر سال ۸۰ هزار عنوان کتاب چاپ اول در کشور منتشر می‌شود؛ از این میان در بخش عمومی ۱۰ هزار کتاب درسی، ۱۰ هزار کتاب دانشگاهی منتشر و همچین۱۰ هزار عنوان نیز کتاب‌هایی را شامل می‌شود که برخی آن را به عنوان کتاب خوب نمی‌دانند و ۱۰ هزار کتاب نیز آثار چاپ اولی است که با تغییرات کمتری نسبت به نوبت قبلی انتشار خود منتشر شده‌اند.
مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران عنوان کرد: درواقع از میان این ۸۰هزار عنوان کتاب ۴۰ هزار عنوان را با دلایل مختلف کنار گذاشتیم و ۴۰ هزار عنوان باقی می‌ماند که از آثار قابل بررسی، تامل و معرفی است. اگر به مردم بگوییم کتاب بخوانید آن‌ها را اول وادی سرگردانی و در مقابل ۴۰هزار انتخاب قرار می‌دهیم و این رسانه است که می‌تواند با ملاک‌هایی که تبیین میکند و الگوها و شاخص‌هایی که معرفی میکند مسئله انتخاب کتاب خوب را برای مردم سهل کند.
وی ضمن بیان اینکه چاپ ۸۰ هزار عنوان کتاب چاپ اول در منطقه بی‌نظیر است و این حجم از تولید در دنیا قابل طرح شدن است، مطرح کرد: رسانه می‌تواند مصرف کتاب را آسان‌تر کند و اگر قرار باشد تغییر و تحولی اتفاق بیفتد از مسیر رسانه می‌گذرد. یعنی اگر یک شبکه رادیویی، تلویزیونی یا خبرگزاری باشد که در یک ساعت هرکدام از این کتاب‌ها را معرفی کند به اندازه یک سال زمان می‌برد.
علی رمضانی در پایان سخنان خود گفت: جشنواره کتاب و رسانه در دوره بیستم تلاش کرد یادگیری از حوزه‌های دیگر و علاقه‌مندان به صنعت را رقم بزند؛ در این مسیر چهار جایزه جدید به این جشنواره اضافه شد که مهمترین آن جایزه مردمی است تا به‌واسطه آن اثرسنجی و پیامدسنجی محصولات تولید شده را داشته باشیم و در این خصوص در حوزه دیداری و شنیداری آنچه بود را به رای مردم گذاشتیم. اتفاق دیگر، رویداد ایده‌پردازی تولید محتوای رسانه‌ای است که در پی کشف استعدادها و شناسایی ایده‌های برتر بود و اختتامیه آن در سی‌امین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران برگزار شد. اگر قرار باشد به لشکر کتابخوانان در کشور اضافه شود محصول زحمت و فعالیت حوزه کتاب و رسانه است. همچنین جشنواره کتاب و رسانه در ارتقای فعالیت‌های اهالی نشر و کتاب نقش موثری دارد.
رشد ۲۱ درصدی تعداد نفرات شرکت‌کننده در جشنواره کتاب و رسانه بیستم
در بخش دیگری از این آیین «بیانیه هیئت داوران بیستمین دوره جشنواره کتاب و رسانه» توسط سیاوش صلواتیان قرائت شد:
«به نام صاحبِ مقدس‌ترین رسانه
رسانه‌ها
بی‌شک رسولان افکار و فرهنگ‌ها بوده و هستند. رسولانی که گاهی در قالب انسان‌رسانه‌ها، بار فرهنگ‌سازی را به دوش کشیدند و گاه ابزار را برای ثبت، انتقال و مبادله نگرش‌ها و عقاید، مسخر خود ساختند. رسانه‌ها، از طرفی رسانای ادوار و نسل‌ها و جهان‌ها و از طرف دیگر بازوی قدرتمند فرهنگ‌ها و نگرش‌ها هستند.
در دنیای امروز نیز رسانه، همچنان رسالت خود را در تولید گفتمان و هدایت افکار عمومی بر دوش دارد و منبع مهمی برای اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی است و چنان با زندگی مردم درآمیخته که به یکی از ضروریات زندگی بشری بدل گشته است. از این رو توجه ویژه به جایگاه رسانه‌ها و پیوند اهالی حوزه‌های فرهنگ و رسانه می‌تواند باعث رشد و ارتقاء فرهنگی کشور باشد. این پیوند چند سالی است که زیر پرچم برگزاری جشنواره کتاب و رسانه شکل گرفته و این جشنواره را بازاری برای مبادله فرهنگی میان دو صنعت نشر و رسانه تبدیل کرده است. ثمره این پیوند مبارک نیز تلاشی مشترک برای ترویج کتاب و کتابخوانی است.
مفتخریم که هم‌اکنون در ایستگاه پایانی دوره بیستم این جشنواره ارزشمند قرار داریم و وظیفه داریم گزارشی از مسیر و دستاوردهای جشنواره ارائه دهیم.
دبیرخانه بیستمین دوره جشنواره با تغییر رویکردهای چهارگانه در تقویت مردم‌محوری، نگاه آینده‌نگرانه، توسعه تعامل دوسویه صنعت نشر و رسانه و توجه به گونه‌های جدید رسانه‌ای کار خود را از مرداد ماه آغاز کرد. با تعریف و تدوین یک برنامه تحولی، اقدام به انجام مطالعه‌ای آسیب‌شناسانه برای کشف خلأها و رسیدن به راهکارها جهت عبور از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب شد. در پی این اقدام نواندیشانه، چندین گام عملیاتی تعریف و برنامه‌ریزی گردید.
اولین قدم در این مسیر تدوین آیین‌نامه جشنواره و تصویب آن در شورای سیاستگذاری بود. آیین‌نامه جدید جشنواره، علاوه بر بخش مسابقه آثار، بخش رویداد ایده‌پردازی تولید محتوای رسانه‌ای با موضوع کتاب و جایزه‌های ویژه چهارگانه را نیز به جشنواره افزود.
«رویداد ایده پردازی تولید محتوای رسانه‌ای» با هدف استفاده و فعال‌سازی ظرفیت‌های بالقوه رسانه‌ای در مسیری آینده‌نگر و رو به جلو بود. در این رویداد ۷۰ ایده تولید محتوای ترویجی با موضوع کتاب از ۵۰ ایده‌پرداز دریافت شد که پس از پالایش اولیه به مجموعه ۱۵تایی از ایده‌هایی که قابلیت ارتقاء برای رسیدن به یک طرح تولیدی را داشتند، دست‌یافتیم.
ایده‌های منتخب طی یک فرایند راهبری و تقویت، به طرح تولید تبدیل شدند. ایده‌پردازان در روز بیست‌وپنجم آبان‌ماه ایده‌های غنی‌شده خود را پیش‌روی ۶ نفر از داوران ارائه دادند و سه ایده برتر برای حمایت از تولید محتوای آن‌ها انتخاب شدند که امروز با اعطای تندیس از ایشان تقدیر خواهد شد.
در بخش مسابقه آثار، با بازطراحی کامل سامانه ارسال و داوری آثار و با اطلاع‌رسانی گسترده، فراخوان دریافت آثار و ایده‌ها آغاز شد. مشارکت اهالی رسانه در دوره بیستم نسبت به سال‌های گذشته پویاتر و پربارتر بود که رد پای آن را می‌توان در رشد ۲۴ درصدی آثار و رشد ۲۱ درصدی تعداد نفرات شرکت‌کننده در آن دانست. این در حالی است که ۶۹ درصد از افراد شرکت‌کننده در این دوره، افراد جدیدی بودند که برای اولین بار در جشنواره شرکت کردند. این موضوع نشان‌دهنده افزایش و گسترش میزان علاقه‌مندی به شرکت در جشنواره کتاب و رسانه میان فعالان رسانه‌ای حوزه کتاب است.
در بخش مسابقه آثار، مجموعاً ۹۲۰ اثر از ۲۲۷ شرکت‌کننده دریافت شد. آثار بخش مطبوعات و خبرگزاری‌ها، بیش از نیمی از کل آثار دریافتی بودند و آثار بخش رسانه‌های دیداری و شنیداری و بخش رسانه‌های اجتماعی نیز با مشارکت تقریباً مساوی در جایگاه بعدی قرار داشتند. از مجموع ۹۲۰ اثر، ۶۱۳ اثر بعد از پالایش اولیه توسط هیئت انتخاب توانستند به مرحله داوری راه پیدا کنند.
در این مرحله تمامی آثار توسط یک تیم داوری متشکل از ۳۷ نفر از استادان حوزه ارتباطات و رسانه و کارشناسان و فعالان رسانه‌ای مورد داوری قرار گرفت و هر اثر حداقل توسط دو داور در ۱۰ شاخص ارزیابی شد.
در بخش مطبوعات و خبرگزاری بیشترین مشارکت در بخش گفت‌وگوی مطبوعاتی، یادداشت و گزارش خبری بود. کمترین مشارکت در این بخش نیز متعلق به آثار کاریکاتور، محصولات چندرسانه‌ای مطبوعات و خبرگزاری‌ها، گرافیک و عکس بود که به دلیل مشارکت پایین و از میان رفتن زمینه رقابت و ضعف آثار دریافتی، این چهار محور به طور کلی از داوری حذف شدند. از نظر هیئت داوران این موضوع نیازمند توجه بیشتری است که چرا علی‌رغم تولیدات متنوع مطبوعات و خبرگزاری‌های کشور در این محورها، مشارکتِ قابل قبولی رخ نداد.
در بخش رسانه‌های دیداری و شنیداری بیشترین مشارکت در محورهای گزارش خبری، داستانی و نمایشی و برنامه ترکیبی و کمترین مشارکت در محور پویانمایی و برنامه‌های عروسکی بود که این محور نیز وارد فرایند داوری نشد.
فراوانی آثار دریافتی در بخش رسانه‌های اجتماعی به ترتیب در محورهای چندرسانه‌ای، متن، عکس و گرافیک بودند و تمامی محورها مورد داوری قرار گرفتند.
نهایتا در بخش مطبوعات و خبرگزاری‌ها ۳۱۸ اثر، در بخش رسانه‌های دیداری و شنیداری، ۱۳۸ اثر و در بخش رسانه‌های اجتماعی ۱۵۷ اثر به مرحله داوری نهایی راه یافتند که از این میان ۱۶ اثر برگزیده به‌عنوان آثار برگزیده بیستمین دوره جشنواره کتاب و رسانه در ۱۵ محور اعلام خواهند شد.
جشنواره بیستم در ادامه مسیر تحولی خود چهار جایزه ویژه را نیز تعریف و تعیین کرد که عبارتند از:
اولین جایزه ویژه: جایزه اثر برگزیده مردمی برای تقدیر از اثرگذارترین تولید تصویری با هدف ترویج کتاب و کتابخوانی از نگاه مردم.
۵ اثر ویدیویی که از امتیازات بالایی در داوری برخوردار بودند، توسط شورای سیاستگذاری انتخاب شدند و به مدت ۳ هفته از طریق سامانه جشنواره در معرض انتخاب مردمی قرار گرفتند و نهایتاً یک اثر انتخاب شد.
دومین جایزه ویژه: جایزه ناشر برتر برای تقدیر از ناشر فعال در استفاده از ظرفیت رسانه‌ها.
برای انتخاب برگزیده این جایزه، برای اولین بار امکان ارسال فعالیت‌ها و آثار رسانه‌ای ناشران به عنوان شخصیت‌های حقوقی به سامانه جشنواره اضافه شد. آثار رسانه‌ای ناشران توسط داوران مورد ارزیابی قرار گرفت تا ناشر برتر در فعالیت‌های رسانه‌ای انتخاب شود.
سومین جایزه ویژه: جایزه رسانه حامی کتاب برای تقدیر از رسانه فعال در بسترسازی مناسب تولید و انتشار محتواهای مرتبط با کتاب و نشر.
چهارمین جایزه ویژه نیز، جایزه شخصیت برتر رسانه‌ای برای تقدیر از شخصیت تأثیرگذار در کنشگری رسانه‌ای در عرصه کتاب و نشر که انتخاب برنده این دو جایزه از بین نامزدهای شناسایی‌شده، از طریق هم‌فکری و تصمیم‌گیری در شورای سیاستگذاری جشنواره انجام شد.
در پایان، اعضای هیئت داوران با آرزوی صنعت نشری پویاتر و مردمی کتاب‌خوان‌تر ابراز امیدواری میکند در یک سال آینده رسانه‌ها و اهالی رسانه به کنشگری فعالانه‌تر و موثرتر در عرصه کتاب و نشر بپردازند و در دوره بیست‌ویکم شاهد رشد کمی و کیفی آثار ارسالی به جشنواره باشیم.»
تجلیل از خانواده زنده یاد احد گودرزیانی
در بخش دیگر این آیین پس از تجلیل از خانواده زنده یاد احد گودرزیانی (روزنامه‌نگار و نویسنده) پیام علی آقاغفار (نویسنده و روزنامه‌نگار) قرائت شد:
«بسمه تعالی
خیلی‌ها هستن که بودنشون حس نمی‌شه؛ کنارمون هم که باشن، انگار نیستن. نه کلام دلنشینی دارن، نه نگاه مهربونی؛ لبخندشون هم تلخه؛ فقط زمزمه غم و اندوهن، سفیر نا امیدی؛ اسمشون رو که به زبون بیاری، کامت تلخ می‌شه، دور و برت خلوت می‌شه، اعتماد دیگرون بِهت کم می‌شه. خداییش، خیلی‌ها هستن که بود و نبودشون اصلا مهم نیست؛ نه برای تو، نه برای ما و نه حتی برای خودشون. نگاهی گذرا به اسم کسایی که می‌شناسیمشون، نشون می‌ده که چقدر این موجودات نچسب، زیادن!
خیلی‌ها هم هستن که خیلی نیستن؛ تعدادشون خیلی کمه؛ چون وقتی نیستن، فقدانشون به سرعت حس می‌شه. وقتی نیستن، گوشمون برای کلام دلنشینشون تنگ می‌شه؛ وقتی نیستن، دلمون پَر می‌زنه برای نگاه مهربونشون؛ عطشمون به دیدن لبخند شیرینشون، تموم نمی‌شه؛ جون می‌دیم برای زمزمه‌های آروم و سراسر آرامش و امیدشون. اینها، همون‌هایی هستن که وقتی اسمشون رو میاری، سرت رو می‌گیری بالا؛ بزرگ می‌شی، فخر می‌فروشی و به رفاتشون پُز می‌دی. پٌز می‌دی به داشتن رفیقانی که تعداشون خیلی کمه؛ مثل یک رفیق زلال؛ یک یار بی‌مثال، یک مرد بی‌ریا، یک عزیز کبریا، یک اهل قلم پاک، یک نویسنده بی‌ادعا، یک پژوهشگر ژرف‌اندیش، یک روزنامه نگار منصف؛ یک همسر بی‌بدیل، یک پدر اهل آسمان و... یک همکار خوب، یک کهنه رفیق. یک برادر ایمانی، احد گودرزیانی.
علی آقاغفار
۱۰ بهمن ۱۴۰۱»
در پایان آیین اختتامیه بیستمین دوره جشنواره کتاب و رسانه از برگزیدگان این دوره تقدیر به عمل آمد.